Στα πλαίσια της παρουσίασης της πρώτης μου δημοσίευσης στον ελληνικό Τύπο, με το τετρασέλιδο αφιέρωμα στα κόμικς, στις σελίδες του ενθέτου «Διαδρομές» στη βολιώτικη εφημερίδα «Η Θεσσαλία», μπορείτε να διαβάσετε αμέσως παρακάτω το δεύτερο μέρος αυτού, μία σύντομη παρουσίαση των σημαντικότερων σταθμών των κόμικς στην Ελλάδα.

Το κείμενο δε φιλοδοξεί να αποσπάσει δάφνες ερευνητικής εγκυρότητας και εμβάθυνσης στο θέμα, αν και είμαι πεπεισμένος πως η ανάγνωσή του θα προκάλεσε έκρηξη νοσταλγικών αναπολήσεων, ειδικότερα στους περιστασιακούς αναγνώστες κόμικς, με τη μεγάλη πληθώρα ιστορικών εκδόσεων στις οποίες αναφέρεται. Παράλληλα, αποτέλεσε ένα προσωπικό στοίχημα, καθώς η αγωνία τυχόν λαθών, ανακριβειών ή παραλείψεων υπήρξε έντονη, λόγω της μεγάλης έκθεσης που συνεπάγεται η δημοσίευση ενός κειμένου σε μια εφημερίδα, την οποία θα πιάσει στα χέρια του απροσδιόριστος αριθμός αναγνωστών. Ελπίζω πως το αποτέλεσμα στάθηκε, το λιγότερο, αξιοπρεπές.

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στις 18 Μαρτίου του 2012, στο ένθετο «Διαδρομές» της εφημερίδας «Η Θεσσαλία», με τίτλο «Τα κόμικς στην Ελλάδα»:

Σε μία Ελλάδα που μόλις είχε σταθεί στα πόδια της μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η ανάγκη για ένα μέσο ψυχαγωγίας που δεν απαιτούσε γνώσεις και κυρίως μεγάλη οικονομική άνεση για να περάσει κανείς όμορφα το χρόνο του και να ξεφύγει λίγο από την άσχημη καθημερινότητά του ήταν υπάρχουσα σε κάθε Έλληνα. Αυτός ήταν και ο λόγος που τα κόμικς έγιναν αμέσως δημοφιλή με το που έγινε αισθητή η παρουσία τους στη χώρα μας, κατά τη δεκαετία του ’50, όπου ξεπήδησαν αρκετές εκδόσεις του είδους.

Τα «Κλασσικά Εικονογραφημένα», τα «Μικρά Κλασσικά Εικονογραφημένα» και το «Γέλιο και Χαρά» ήταν, μεταξύ άλλων, μερικά από τα πρώτα περιοδικά που κυκλοφόρησαν και βρήκαν ανταπόκριση από το ελληνικό κοινό. Με τα χρόνια κι άλλοι εκδότες τόλμησαν να βγάλουν στην κυκλοφορία έντυπα με βασικό τους περιεχόμενο ιστορίες κόμικς, όπως ο Ανεμοδούρας, ο Πεχλιβανίδης, ο Καμπανάς, ο Δραγούνης και ο Τερζόπουλος, μερικοί από τους πρώτους που πειραματίστηκαν επιτυχώς σε αυτόν τον τομέα.

Ο Μικρός Ήρως, ο Σεραφίνο, ο Τεν Τεν και ο Μίκυ Μάους είναι χαρακτήρες που ταυτίζονται μέχρι και σήμερα με τη λέξη κόμικς στο μυαλό των Ελλήνων, αφού επρόκειντο για τους πρώτους ήρωες που λάτρεψαν οι Έλληνες αναγνώστες. Το περιοδικό «Μίκυ Μάους» που ξεκίνησε την κυκλοφορία του το μακρινό 1966, συνεχίζει μέχρι και σήμερα να περιμένει τους αναγνώστες του στα περίπτερα κάθε Παρασκευή, γεγονός που το καθιστά το μακροβιότερο περιοδικό κόμικς στην Ελλάδα.

Η μεγάλη άνθιση του αντικειμένου ξεκίνησε τη δεκαετία του ’70, με έναν πρωτοφανή εκδοτικό οίστρο που σηματοδοτήθηκε από την λήξη του δικτατορικού καθεστώτος στην Ελλάδα. Ένας τεράστιος αριθμός από περιστασιακές εκδόσεις δημιουργήθηκε, και εισήχθησαν στη χώρα μας χαρακτήρες που διασκέδαζαν μικρούς και μεγάλους στην Ευρώπη και στην Αμερική: οι ευρωπαϊκοί Τιραμόλα, Όμπραξ, Τρουένο, Μπλεκ, Αστερίξ και οι αμερικάνικοι Ποπάυ, Σπάιντερμαν, Χουλκ, Σούπερμαν κ.ο.κ.

Μέχρι τότε η δημιουργία κόμικς στον ελλαδικό χώρο ήταν μία υποανάπτυκτη «βιομηχανία». Αφήνοντας απ’ έξω τις γελοιογραφίες, η εγχώρια παραγωγή κόμικς ήταν σχεδόν ανύπαρκτη, με εξαίρεση μερικές ιστορίες που φτιάχτηκαν στα πλαίσια της σειράς «Κλασσικά Εικονογραφημένα», καθώς και την αξιόλογη προσπάθεια εκδόσεων όπως η «Κολούμπρα» και το «Μαμούθ Κόμικς». Αυτό έπαψε να ισχύει όταν νεοσύστατες εκδοτικές εταιρείες ενθάρρυναν την έκδοση καθαρά ελληνικών «προϊόντων» της 9ης Τέχνης, όπως η Βαβέλ που εξέδωσε για πρώτη φορά το ομώνυμο περιοδικό κόμικς το οποίο όχι μόνο προσέφερε στο ελληνικό κοινό αξιόλογα έργα μεγάλων δημιουργών (Μίλο Μανάρα, Ένκι Μπιλάλ, Μοέμπιους), αλλά υποστήριζε θερμά τις δουλειές Ελλήνων δημιουργών, όπως είναι ο Αρκάς -ο οποίος έκανε το ντεμπούτο του στις σελίδες του «Βαβέλ» με τον «Κόκορα» του- και ο Γιάννης Καλαϊτζής -με την «Τσιγγάνικη Ορχήστρα» που κυκλοφόρησε αργότερα με επίτομη μορφή από την εκδοτική «Πολύτυπο»-, αλλά και ο Ηλίας Ταμπακέας, ο Πέτρος Ζερβός κ.ά. Ταυτόχρονα με την περιοδική έκδοση, η «Βαβέλ» σαν εκδοτική κυκλοφορούσε αυτόνομες εκδόσεις κόμικς ενήλικου περιεχομένου.

Λίγο μετά στήθηκε το περιοδικό «Παρά Πέντε», μέσω του οποίου, όπως και με τη «Βαβέλ», το ελληνικό κοινό γνώρισε δημοφιλείς κομίστες παγκοσμίου φήμης και Έλληνες δημιουργοί όπως ο Σπύρος Δερβενιώτης, ο Δημήτρης Βιτάλης και ο Αρκάς αναδείχτηκαν.

Το «Παρά Πέντε» (μέχρι το οριστικό κλείσιμό του το 1996, για να επανέλθει το 2007 μέχρι το 2008 ως «Νέο Παρα Πέντε») και η «Βαβέλ» ήταν τα «βαριά όπλα» του μέσου στην Ελλάδα τις τελευταίες δύο δεκαετίες του 20ου αιώνα, πλάι σε πολλές εκδόσεις με ξενόφερτα έργα, όπως τα περιοδικά Ντίσνεϋ από τις εκδόσεις Τερζόπουλου (σήμερα Νέα Ακτίνα), τα γαλλοβέλγικα άλμπουμ από τη Μαμούθ Κόμιξ, τα υπερηρωικά του Καμπανά και αργότερα της Modern Times.

Παράλληλα με τις προαναφερθείσες εκδοτικές κινήσεις, η «Βαβέλ» έδωσε την ευκαιρία στο αναγνωστικό κοινό των κόμικς της Ελλάδας να συγκεντρώνεται σε έναν χώρο μία φορά το χρόνο, από το 1996 μέχρι το 2007, στο Διεθνές Φεστιβάλ Κόμικς της «Βαβέλ» στο Γκάζι. Δυστυχώς, όμως, από το 2007 κι έπειτα το κράτος έπαψε να παρέχει οικονομική στήριξη για την διοργάνωσή του, με αποτέλεσμα να σταματήσει, παραχωρώντας τη θέση του στο Comicdom-Con, την ετήσια «γιορτή» των κόμικς που γίνεται κάθε χρόνο στην Ελληνοαμερικάνικη Ένωση στην Αθήνα από το 2006.

Την τελευταία δεκαετία παρατηρείται μια πρωτόγνωρη εκδοτική κινητικότητα σε ό,τι αφορά τη συγκεκριμένη μορφή οπτικής τέχνης στη χώρα μας. Έχουν ιδρυθεί αρκετές εκδοτικές εταιρείες που ασχολούνται αποκλειστικά με την κυκλοφορία κόμικς, μεταφράζοντας και εκδίδοντας δημιουργίες ξένων σχεδιαστών, αλλά και ενίοτε «αγκαλιάζοντας» δουλειές ελλήνων σκιτσογράφων, ενισχύοντας έτσι ακόμη και την ανάπτυξη του είδους σε δημιουργικό και καλλιτεχνικό επίπεδο.

Για να είμαστε πιο συγκεκριμένοι λοιπόν, από τις αρχές του 21ου αιώνα, η Ελευθεροτυπία βάζει τα κόμικς σε πολλά ελληνικά σπίτια με το ένθετό της «9», ένα περιοδικό αφιερωμένο σχεδόν αποκλειστικά στα κόμικς. Νέες ελληνικές δημιουργίες παρήλαυναν στις σελίδες του κάθε εβδομάδα, αλλά και σειρές και σχεδιαστές παγκοσμίου φήμης, όπως το SkyDoll (Μπαρμπούτσι-Κανέπα) και ο Blacksad (Γκουρανίντο-Ντίαζ Κανάλεζ). Στις σελίδες του γνωρίσαμε καλύτερα ήδη ενεργούς Έλληνες δημιουργούς, ενώ συναντήσαμε για πρώτη φορά φρέσκα ταλέντα όπως ο Ηλίας Κυριαζής, ο Παναγιώτης Μητσομπόνος, ο Θανάσης Πέτρου.

Την ίδια στιγμή, εκδοτικές εταιρείες εισάγουν αριστουργηματικές και πολυβραβευμένες ιστορίες στη χώρα μας. Η Jemma Press εκδίδει, μεταξύ πολλών άλλων, τις σειρές «Bone» και «Ζωντανοί Νεκροί», η Anubis Comics φέρνει τα μάνγκα στην Ελλάδα και επαναφέρει τα υπερηρωικά κόμικς τόσο στο περίπτερο όσο και στα βιβλιοπωλεία, η Comicworld πέρα από τις εκδόσεις της εγκαινιάζει τον θεσμό του 24 Hour Comic Day Hellas, ενώ η Comicdom Press στηρίζει ελληνικά πονήματα και διοργανώνει, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, το ετήσιο Comicdom-Con, κατά τη διάρκεια του οποίου στήνεται μια ζεστή γιορτή για τα κόμικς στο χώρο της Ελληνοαμερικάνικης Ένωσης, ένα μεγάλο παζάρι με πάγκους από όλους τους ενεργούς εκδοτικούς οίκους, συζητήσεις πάνω στα κόμικς και φυσικά καλεσμένους καλλιτέχνες από άλλες χώρες.

Πρόσφατα μάλιστα, και συγκεκριμένα από το 2009, οι λάτρεις των κόμικς απέκτησαν και το δικό τους στέκι. Αυτό βρίσκεται στην οδό Αγίας Ειρήνης 5 στο Μοναστηράκι, όπου εδρεύει η Λέσχη Φίλων Κόμικς, χώρος στον οποίο μπορεί ο καθένας να διαβάσει όποιο κόμικ τραβάει η όρεξή του από την μεγάλη βιβλιοθήκη που υπάρχει εκεί, πίνοντας έναν καφέ και συζητώντας με ανθρώπους που μοιράζονται τα ίδια ενδιαφέροντα. Ο καθένας μπορεί να γίνει μέλος, βοηθώντας έτσι στην επίτευξη των στόχων της, ένας εκ των οποίων είναι η διάδοση της 9ης Τέχνης στην Ελλάδα.

Είναι φανερό λοιπόν ότι με τα χρόνια, τα βήματα για τη βελτίωση του συγκεκριμένου μέσου γίνονται με ολοένα και πιο γρήγορους ρυθμούς, και παρ’ όλο που η χώρα μας απέχει πολύ από άλλες στους τομείς της οργάνωσης και της ανταπόκρισης του κοινού, βρίσκεται σε καλό δρόμο. Σίγουρα η κρίση δρα αρνητικά στη διάδοση του αντικειμένου, μα υπό τις παρούσες συνθήκες θα ήταν αφελές να ελπίζει κανείς σε κάτι διαφορετικό. Τουλάχιστον η «ελληνική σκηνή» των κόμικς είναι υπαρκτή, με πολυάριθμους καλλιτέχνες να τη στηρίζουν, παράγοντας τα δικά τους έργα, αλλά και τους εκδότες που, πέρα από τη μεταφορά υλικού από το εξωτερικό, ρισκάρουν να εκδόσουν ελληνικές «παραγωγές».